Pierwsze wzmianki o wsi Ujazd pochodzą z roku 1174 z dokumentów klasztoru cystersów w Jędrzejowie. W XV wieku osada znalazła się w rękach Oleśnickich, a na początku XVII wieku trafiła we władanie Ossolińskich. To właśnie wojewoda sandomierski Krzysztof Ossoliński herbu Topór postanowił wybudować siedzibę będącą manifestacją potęgi i bogactwa rodu.
Była to wówczas najwspanialsza rezydencja magnacka w Polsce i, aż do powstania Wersalu, największa w Europie. Wybudowana, pod okiem architekta włoskiego Wawrzyńca Senesa, w latach 1621-44, zajmuje powierzchnię 1,3 ha i ma 70 tys. m3 kubatury. Kolejne 1,6 ha zajmowały pałacowe ogrody. Nazwa Krzyżtopór pochodzi od płaskorzeźb znajdujących się po obu stronach bramy wjazdowej: krzyża (symbolizującego przywiązanie do wiary chrześcijańskiej fundatora) oraz topora (herbu rodziny Ossolińskich). Zaprojektowana w typie pallazzo in fortezza (czyli połączenia zamku obronnego z pałacem) jest jedną z najbardziej tajemniczych i niezwykłych budowli w Polsce.
brama wjazdowa z płaskorzeźbami krzyża i topora
Budowla ma kształt regularnego pięcioboku. Wokół murów z pięcioma bastionami znajduje się wykuta w skale sucha fosa. Cztery baszty to nawiązanie do pór roku, 12 sal - do liczby miesięcy, 52 komnaty - do liczby tygodni, 365 okien - liczby dni.
W pełnej krasie funkcjonował przez zaledwie 11 lat. Kres jego świetności położył potop szwedzki. Najeźdźcy w 1655 roku zrabowali bogate wyposażenie zamku, w tym min. bibliotekę, archiwum rodowe, a także bogato zdobione wykończenia marmurowe. Ponieważ dobra te nie zostały nigdy skatalogowane, tak naprawdę do końca nie wiadomo, co dokładnie rozkradziono.
O bogactwie wyposażenia świadczą nieliczne zapisy, które wspominają o szklanym stropie nad jadalnią, stanowiącym jednocześnie dno ogromnego akwarium, a także o stajniach z kryształowymi lustrami i marmurowymi żłobami.
sala balowa i jadalnia; między dolnym a środkowym rzędem okien był szklany strop
stajnie, w których kiedyś znajdowały się marmurowe żłoby i kryształowe lustra doświetlające pomieszczenie
Ostateczny cios budowli zadały walki toczące się w okolicy podczas konfederacji barskiej w 1769 roku. Od tamtej pory zamek Krzyżtopór jest już tylko niezwykle malowniczą ruiną. Dziś to najwspanialsze, niemające sobie równych pod względem rozmiarów i dawnej świetności ruiny zamkowe w Polsce.
Poniżej fotografie przedstawiające tzw. Wielki Dziedziniec:
W ostatnich latach przeprowadzono liczne prace badawcze, remontowe i zabezpieczające. Wytyczono też kilka tras turystycznych dla osób chętnych zanurzyć się w atmosferze historii, tajemniczości i magii. Być może komuś z odwiedzających uda się spotkać w ruinach, strzegącego siedziby rodu Czarnego Rycerza albo Białą Damę. Warto spróbować!
pałacowe podziemia
W 2018 roku zamek Krzyżtopór otrzymał tytuł Pomnika Historii nadany przez prezydenta RP.
w ogrodach na tyłach zamku znajdziemy pomnik poświęcony okolicznym mieszkańcom zamordowanym przez hitlerowców w 1944 roku
Informacje praktyczne
Bilety wstępu, godziny otwarcia
Aktualne informacje na ten temat można znaleźć na: https://krzyztopor.org.pl/zamek/index.php/pl/oferta/cennik
Dostępna jest też bezpłatna aplikacja na urządzenia mobilne pod nazwą Krzyżtopór, która przedstawia wizualizację zamku z XVII wieku.
Trasy zwiedzania:
• zielona (trasa zwiedzania bastionów)
• niebieska (oficyny i pałac)
• błękitna (źródła i ogrody)
• żółta (piwnice)
• czerwona (piwnice dla odważnych)
Można wybrać jedną z tras, ale równie dobrze w ciągu 2-3 godzin można przejść wszystkie pięć. Polecam rozważyć taką opcję!
Parkingi
Przy samym zamku są 2 bezpłatne parkingi. Jeden bezpośrednio przy drodze nr 758 (Iwaniska - Klimontów) na wysokości zamku, kolejny po drugiej stronie ruin (należy skręcić w uliczkę ze straganami i sklepikami).
przy parkingach są liczne stragany z pamiątkami oraz kawiarnie
Dojazd
W odległości zaledwie 900 metrów od zamku Krzyżtopór znajduje się osada neolityczna w Kopcu. Można tam poznać historię początków rolnictwa na tych terenach w zrekonstruowanej osadzie z późnej epoki kamienia.
Komentarze obsługiwane przez CComment